’BLAMBANGAN’
Patih Jathasura katon legeg penggalihe, midhanget
ature Tumenggung Yudapati kang kaya mangkono mau. Yen pancen bener kabeh
kedadeyan iku ana sambung rapete klawan wong-wong Mataram, ategas Kadipaten
Blambangan ana sajroning bebaya. Wong-wong Mataram sing nalika semana wis kala
perang saiki migunakake cara liya kanggo nelukake Kadipaten Blambangan. Perkara
iku ora kena sinangga entheng. Nanging Raden Chinde Amoh kang uga midhangetake
ature Tumanggung Yudapati sajak ora percaya yen kabeh kedadean mau didhalangi
dening wong-wong Mataram. Nitik carane tumindak wis cetha yen kabeh mau dudu
pokal gawene prajurit. Nanging luwih pas yen ditindakake dening wong-wong saka
jagading pesilatan.
“Nyuwun
sewu, paman Patih Jathasura. Miturut pemanggih kula sedaya kedadosan ing dalem
kepatihan menika sanes tiyang Mataram ingkang tumindak, kados ingkang dipun
aturake paman Tumenggung Yudapati kalawu. Awit nitik caranipun tumindak,s ampun
cetha sedaya kala wau tumindakipun tiyang-tiyang saking jagading pesilatan,
paman,”ature Raden Cindhe Amoh, kanthi walaka.
“Kula
ngiyataken aturipun Kangmas Cindhe Amoh, paman Patih Jathasura. Kula pitados menawi tiyang Mataram boten purun tumindak
culika, sinaasa nalika semanten sampun kawon kaliyan awakipun piyambak. Nanging
sawanci-wanci piyambakipun badhe dugi malih kanthi mbeta kekiyatane ing perang
ingkang sakalangkung ageng. Perkawis punika ingkang kedah dipun petang. Wondene
tetiyang ingkang damel gendra ing dalem kepatihan nalika semanten, mesthinipun
tetiyang ingkang boten sapemanggih kaliyan panjenengan,paman,” ature raden
Cindhe Kembang kanthi trapsila.
“Menawi maketan, kinten-kinten sinten tetiyang ingkang
badhe ngarah pejah kula menika semanten Raden?” Patih Jathasura nanggapi ature
Raden Cindhe Amoh lan raden Cindhe Kembang.
“Miturut
pemanggih kula, kadadosan ing dalem kepatihan rikala semanten wonten sambung
rapetipun kaliyan padhepokan Rogojampi, paman,” Raden Cindhe Amoh ngadhakake
panemune.
Ing
batin patih Jathasura mbenerake kabeh ature raden Cindhe among kang kaya
mangkono mau. Pancen wis akeh siswa saka padhepokan Rogojampi kang tiwas ing
Blambangan. Kurang luwih wis ana siswa cacah telu. Mula ora aneh yen ajar
Sapala banjur murina, nuli utusan marang wong kang dipercaya supaya nganakake
petung klawan dheweke. Patih Jathasura saiki sadhar yen duwe mungsuh kang ora
kena sinangga entheng. Supaya kedadean kang kaya mengkono mau ora ngambra-wara,
pepatih ing Kadipaten Blambangan iku nuli utusan marang Tumenggung Yudapati
supaya lumawat menyang padhepokan Rogojampi, ngrampungake perkara siji iku.
Sawetara
iku Hariya Bandung kang ngulati saka kadohan sajak kaget bareng weruh patih
Jathasura utusan Tumenggung Yudapati lumawat menyang padhepokan Rogojampi. Ajar
sepala ora duwe luput. yen nganti ana kedadean kang ora dikepenginake bakal
nggawe saya ruwete kahanan ing Kadipaten Blambangan. Mula kanthi cara
sesidheman dheweke utusan sawijine prajurit kang pinercaya supaya tumuju
menyang padhepokan Rogojampi, seperlu atur nawala menyang ngarsane Ajar sapala.
Lakune
prajurit utusan Hariya Bandung mau sajak kesusu banget, supaya ora kedhisiken
Tumenggung Yudapati sewadya balane kang dadi utusan Patih Jathasura. Jaran kang
ditumpaki terus digelak. Nalika srengenge ngglewang mangulon dheweke wis mlebu
laladan padhepokan Ragojampi.
Ajar Sapala sing wektu iku lagi ngladhi para
siswane sajak kaget banget ana temu sing katone kaya prajurit saka Kadipaten
Blambangan. Sawise padha lungguhan ing papan kang mirunggan. Ajar Sapala nuli
ndangu tamune, mungguh wingatine rawuh ing papan kono.
“Nyuwun sewu ,kisanak. Sampun kininten tambuh,
mapan taksih sepisan menika kula wanuh. Panjenengan punika sinten lan wonten
wingatos punapa kersa rawuh wonten rompok kula?” pratelan Ajar Sapala kanthi
andhap-asor.
“Kula prajurit saking Kadipaten Blambangan. Wondene
wigatosing sowan kula, kautus dening satunggaling nayaka praja ing Kadipaten
Blambangan, kinen ngaturaken nawala dhumateng panjenengan bapa Ajar Sapala.”
wangsulane prajurit mau sinambi ngulungake nawala.
Sawise cukup perlune prajurit iku njaluk pamit,
bali menyang Kadipaten Blambangan, dheweke milih dalan trabasan sing sepi,
supaya ora pethuk klawan wong-wong kongkonane Patih Jathasura.
Sapungkure tamune, Ajar Sapala nuli maca nawala
sing ditulis ing lembaran rontal, sing jarene pawewehan sawijining nayaka praja
ing Kadipaten Blambangan tenane dheweke uga kaget, rumangsa ora duwe tepungan
ing Blambangan kok saiki ana sing kirim nawala. Apa kabeh mau ana sambung
rapete klawan pakarti lan tumindake siswa-siswane kepungkur? Ajar Sapala sajak
katon kaget. Surasane menehi ngerti yen dheweke supaya luwih ngati-ati, jalaran
patih Jathasura utusan prajurit pirang-pirang bergada supaya nyerang padhepokan
Rogojampi awit dianggep dadi punjering kraman kang dumadi ing kadipaten
Blambangan sasuwene iki.
Yen kabeh mau tenan, Ajar Sapala ora bakal kendel.
Biyen nalika siswa-siswane kurban kawengisane wong-wong Blambangan panjenengane
amung trima kendel, masrahake sekabehing kedadean mau marang panguwasane Gusti
Kang Murbeng Dumadi. Nanging yen saiki padhepokan Rogojampi arep digawe karang
abang, wis cetha panjenengane ora trima. Mula kanggo ngawekani kabeh mau, Ajar
Sapala nuli nglumpukake para siswane.
“Siswa-siswaku kabeh, niat becik mono, ora selawase
bias ditanggapi kanthi becik uga dening wong liya. Bedane wawasan lan cetheking
panemu. Apa maneh yen aspen wong among nenganake kapentingan pribadhine bae.
Niat becik saka wong liya yen cengkak klawan kekarepane dianggep pepalang kang
kudu disingkirke. Mula kowe kabeh wiwit dina iki sing padha luwih ngati-ati.
Anggonmu njaga ketentramane padhepokan
Rongojampi sing luwih waspada. Yen sawayah-wayah ana rame dudu ramene, kowe
kabeh aja nganti lirwa ing sesanggehman,” pratelane Ajar Sapala kanthi cetha
marang para siswane ing wengi iku
“Sakestunipun wonten menapata,bapak kok sajak
wigatos sanget anggen panjenengan paringdhawuh ?” Taruna miterang marang
gurune.
“Padhepokan Rongojampi keke dianggep luput dening
wong-wong Blambangan jalaran dianggep minangka punjering para duratmaka. Mula
kowe kabeh kudu siap-siaganing perang. Sawayah-wayah Patih Jathasura teka ing
papan kene, kowe kabeh wis sumadiya sabela marang padhepokan Ronggojampi kene.
Wiwit kalungguhan iku siswa-siswa ing padepokan
Romgojampi padha nylametake uba rampe peperangan kanggo ngadhepi para prjurit saka Blambangan. Wengi iku Ajar
Sapala katon munggah ing sanggar pamujaan minta kakuwatan marang ngarsane Gusti
Kang Maha Wikan, supaya padhepokan Rongojampi kono bisa kali sing sambikala.
Esuke bareng klawan mleteking srengenge ing bang
wetan para prajurit Blambangan kang dipandhengani dening Tumenggung Yudapati
wis tekan ing padhepokan Rongojampi. Dheweke banjur dipethukake dening Ajar
Sapala. Para siswa ing padhepokan Rongojampi wis padha siap-saiganing perang,
karingenteni dhawuh saka gurune.
“Apa bener kene iki padhepokan Rongojampi?” pratelane
Tumenggung Yudapati kanthi sore.
“Mila leres mriki padhepokan Rongojampi. Wondene
kula Ajar Sapala, tetuangganing padhepokan mriki. Panjenengan manika sinten,
saha wonten wigatos menapa kersa rawuh ing papan kula?” Ajar Sapala genti
takon.
“Oh,
dados panjenengan ingkang asma Bapa Ajar Sapala. Kula nyuwun pangapunten menawi
wonten keladuk ing atur kula. Ndherek nepangaken kula Tumenggung Yudapati
saking Kadipaten Blambangan. Wondene wigatosing sowan kula, awrat mundhi dhawuh
saking Ki patih Jathasura kapurih nyuwun
pejah gesang panjenengan bapa Ajar Sapala.”
Tembunge Tumenggung Yudapati sing alus padha sutra
iku yen rinasa dening Ajar Sapala Pindhaning swara bledheg ing mangsa sanga.
Kanthi tatag, tetungguling padhepokan Rongojampi kuwi mratelakake nedya sabela
marang ajining dhirine nganti tumetesing getih kang pungkasan .Sumurup Ajar
Sapala ora kena pinetung srananingaris, Tumenggung Yudapati nuli aweh aba-aba
marang para prajurit andhahane supaya ngrangket tetungguling padhepokan
Rongojampi kuwi. Semono uga Ajar Sapala kang rumangsa kaancam kaselamatan nuli
mrentah para siswane supaya ngadhepi para prajurit saka kadipaten Blambangan.
Perang gedhe wis ora kena diselaki.
Prajurit-prajurit saka Kadipaten Blambangan kang wis banget nguwasani gelaring
perang kuwi ngamuk punggung pinaha bantheng ketaton.kosok baline para siswa ing
padhepokan Rongojampi kang iwis trampil babagan oleh kanuragan guna kasantikan
lepas sangkan paraning dumadi iku ngadhepi tandange mungsuh kanti kebak
pangati-ati.Tumenggung Yudapati minangka tetungguling para prajurit, ngadhepi
Ajar Sapala.
Padhepokan Rongojampi sing adat saben tansah katon
ayem kabeh katentraman iku saiki dadi rame, dikebaki swara bekere
jaran,kumenclinge pedhang,lan swara sambate wong kelaran kena gegaman. Saya
suwe peperangan dumbadirame.senajan wis cukup tuwa nanging tandange Ajar Sapala
banget gawe mirise mungsuhe. Eling-eling tiwas pendhekar kawentar,mula isih
nyimpen jurus-jurus ampuh sing mbebayani tumrap mungsuhe.
Panase srengenge kang sumelet saya nambahi
gumrengsrenging swasana peperangan. Para siswa ing padhepokan Rongojampi bisa
kasil nguwasani kahanan. Siji mbaka siji prajurit saka Kadipaten Blambangan
bisa disirnahkake. Sumurup kahanan kang kaya mangkono mau Tumenggung Yudhapati
saya miris atine, nganti kelangan kawaspadan. Kalodhangan iku digunakake kanthi
becik dening Ajar Sapala. Pusakane bisa natoni Tumenggung Yudapati nganti tiba
glangsaran. Dheweke terus ndekep tatune sinambi nyoba ngadeg maneh.
“Ajar Sapala, aja kok gawe wiring aku. Luwih becik
patenana tinimbang kok paedo kaya ngene,” pratelane Tumenggung Yudapati sinambi
ngempet rasa larakuwi.
“Tumenggung Yudapati, saupama gelem tumindak aku
bias mateni kowe kanthi gampang. Nanging dudu wataking satriya mateni mungsuh
kang wis tanpa daya. Mula luwih becik saiki balia, tinimbang saya akeh
pangurbanan,” sambunge Ajar Sapala kanthi manteb,sinambi terus mandeng kebak
teges marang tumenggung Yudapati.
Krungu pratelane Ajar Sapala kang kaya mankono mau,
cucuking prajurit saka Kadipaten Blambangan kuwi tanpa mbuwang wektu banjur
mencolot menyang ndhuwuring jaran, sinambi aweh aba-aba marang sisa-sisaning
prajurit saka Kadipaten Blambangan supaya ngoncati palangan. Sumurup mungsuhe
padha tinggal glanggang colong playu, para siswa ing padhepokan Rongojampi
nedya mbujung. Nanging enggal kapenggak dening Ajar Sapala.
“Para prajurit saka Kadipaten Blambangan ora perlu
dibujung.saiki kowe kabeh padha balia,kanca-kancamu sing nandhang tatu enggal
padha usadanana,” pangendikane Ajar Sapala kanthi wicaksana
Swetara iku playune tumenggung Yudapati sawadya
balane wis tekan Kadipaten Blambagan. Nanging sarehne tatu ing anggane cukup
abot, tekan alun-alun kadipaten Blambangan Tumenggung Yudapati nglundhungsaka
gegering turangga, dadi lan tiwase. Para prajurit padha bingung, nuli paring
lapuran menyang Adipati Siung Laut.
Ing pendhapa agung Kadipaten Blambangan Adipati Siung Laut banjur
murina sumurup prajurit akeh kang tumekaning tiwas. Kamangka patine ora
tetandhingan klawan wong-wong Mataram, nanging among nindakake wajib saka patih
Jathasura. Mula ora aneh yen ing wektu iku patih Jathasura nampa duka sing akeh
saka ngrasane saka Adipati Siung Laut sing pancen kondhang duwe watak kang
wengis kuwi.
Fatih lan Endang, Semarangan